Lezingenreeks 2026: 'Kleurrijke vreemde vogels tussen abdijen en kastelen'
Een lezingenreeks over gelijkheid en uitsluiting binnen de middeleeuwse samenleving.
De middeleeuwen bestonden uit meer dan monniken in abdijen en ridders in kastelen. Tussen en naast hen in leefde een grote bonte groep mensen die werkte, handeldreef en zij die probeerden te overleven, soms op of zelfs over de rand van de maatschappij. Zij bleven lang onopgemerkt en onzichtbaar in de historische bronnen.
De lezingenreeks laat je kennis maken met buitenlandse handelaars in Brugge, vluchtelingen uit Egypte, Ethiopië en Griekenland, alleenstaande vrouwen, ketters en andere vergeten stemmen uit de middeleeuwen. Verhalen die je ook terugvindt in de materiële cultuur van die tijd: grafcontexten en de vele gebruiksvoorwerpen. Sporen die een kleurrijke samenleving vol tegenstellingen tonen – een wereld die ongelijk was, maar ook verrassend divers.
Praktisch
- 6 boeiende lezingen
- Organisatie: vzw Familiares de Dunis i.s.m. Abdijmuseum Ten Duinen
- Data: op onderstaande data
- Waar: Zaal Witte Burg te Oostduinkerke (Koksijde) - adres: Witte Burg 92
- Aanvang: 10.30 u
- Inkomprijs per lezing: leden € 3,00 /// niet-leden: € 6,00 euro /// mogelijkheid om aan de inkom te betalen (cash)
- Inschrijven: reserveer via onderstaande links: je schrijft je in per lezing
Lezingen:
Lezing 1
Zo 1 maart 2026 - Lezing Dr. Mathijs Speecke (UGent)
(On)gelijkheid in middeleeuws Vlaanderen: een historische verkenning van perceptie en realiteit
Volgens de 15de-eeuwse staatsman en commentator Philippe de Commynes leefden de inwoners van onze streken “in grote rijkdom”. Ze betaalden nauwelijks belastingen, zo beweerde hij, en spendeerden meer aan kleding en feesten dan wie ook in Europa. De Bourgondische Nederlanden waren in zijn ogen de “landen van belofte”.
Die rooskleurige voorstelling staat haaks op het beeld dat wij vandaag van de middeleeuwen hebben: een harde, ongelijke samenleving waarin boeren en arbeiders zich dagelijks uit de naad werkten voor een hongerloon, terwijl adel en clerus zich de rijkdom toe-eigenden. Ook tijdgenoten van Commynes spraken hem tegen: arbeiders beklaagden zich regelmatig over hun “cranke loon” en hun dalende levensstandaard, en discussies tussen “li rikes” en “li povres” klonken regelmatig door in het politieke debat.
Hoe zat het nu echt met ongelijkheid in middeleeuws Vlaanderen? Hoe groot was de kloof tussen arm en rijk? Was Vlaanderen werkelijk rijker dan andere regio’s in Europa? En hoe verschilde de situatie tussen stad en platteland?
In deze lezing schetst dr. Mathijs Speecke de stand van zaken in het onderzoek naar ongelijkheid in de middeleeuwen. Wat leren de cijfers ons? Hoe betrouwbaar zijn ze? En vooral: hoe keken de middeleeuwers zelf naar verschillen in rijkdom en armoede? Daarbij gaat bijzondere aandacht naar Kust-Vlaanderen en het bronnenmateriaal dat ons daar een inkijk geeft in de perceptie én de realiteit van ongelijkheid.
Bio:
Dr. Mathijs Speecke (°1993) is als mediëvist verbonden aan de UGent en de VUBrussel. Hij is gespecialiseerd in de middeleeuwse stedelijke geschiedenis van de Lage Landen, met bijzondere aandacht voor Brugge en de manier waarop de stedelijke ruimte, macht en sociale verhoudingen tussen 1100 en 1600 vorm kregen.
Lezing 2
Zo 15 maart 2026 - Dr. Hendrik Callewier
Egyptenaren, Ethiopiërs en Griekse vluchtelingen in Vlaanderen tijdens de late middeleeuwen
Middeleeuws Vlaanderen was meer divers dan we soms denken. Zo vinden we in vijftiende-eeuwse rekeningen – ook van kleinere steden als Veurne of Nieuwpoort - talrijke vermeldingen van bezoeken door “Egyptenaren”, “Ethiopiërs”, “Indiërs” en “Grieken”. Sommige van die bezoekers hadden duizenden kilometers afgelegd. Wie waren ze en wat bracht hen naar Vlaanderen? Het ging om een merkwaardige mix van vluchtelingen en pelgrims, maar voor een deel ook bedriegers, die misbruik maakten van de naïviteit van de lokale bevolking. Aanvankelijk werden ze met open armen onthaald, maar na verloop van tijd sloeg de houding tegenover sommige groepen om in vijandigheid of zelfs regelrechte repressie. Dat neemt niet weg dat het wereldbeeld van de Vlamingen verbreedde, zoals ook blijkt uit de schilderkunst van die tijd.
Bio:
Dr. Hendrik Callewier (°1981) is als Vlaamse mediëvist en archivaris, verbonden aan de KULeuven (campus Kortrijk) en de rijksarchieven te Brugge en Kortrijk. Hij is gespecialiseerd in de stedelijke, religieuze en culturele geschiedenis van de Bourgondische Nederlanden, met bijzondere aandacht voor Brugge en Kortrijk. Recent verscheen van hem bij Sterck & De Vreese het boek ‘De ijdelheid van de Kanunnik Joris van der Paele en Jan Van Eyck’ (2025).
Lezing 3
Zo 12 april 2026 - Dr. Maxime Poulain (UGent)
Van Aalsters bordeel tot Afrikaanse parasiet: Een archeologische kijk op diversiteit in de middeleeuwen.
Archeologie draagt in toenemende mate bij tot onze kennis van diversiteit in de middeleeuwen, met name door de natuurwetenschappelijke studie van objecten, sedimenten en skeletten. Deze lezing illustreert dit aan de hand van twee casestudies. We starten in 14de-eeuws Aalst, alwaar isotopenonderzoek een nieuw licht werpt op moederschap bij prostituees, en reizen vervolgens richting 15de-eeuws Brugge. Opgravingen in het Spaanse Natiehuis bieden een unieke blik op de materiële cultuur van de commerciële elite, maar tonen tegelijk aan hoe migratie en handel onvermijdelijk ook de verspreiding van ziekten faciliteerden.
Bio:
Dr. Maxime Poulain (°1989) is als archeoloog verbonden aan de Universiteit Gent. Hij is focust op de vroegmoderne materiële cultuur en de archeologie van conflict en stedelijke ontwikkeling in Vlaanderen. In 2016 promoveerde hij met zijn onderzoek op aardewerk en hoe dit materiaal in de vroegmoderne periode een inzicht kan geven in oorlog, identiteit en sociale praktijken in Vlaanderen. Hij is verder betrokken bij uiteenlopende onderzoeksprojecten: van opgravingen in Vlaamse kusthavens tot het analyseren van materiële resten zoals keramiek en leer in stedelijke contexten.
Lezing 4
Zo 26 april 2026 - Prof. Dr. Chanelle Delameillieure (KULeuven)
Single in de stad? Ongehuwde vrouwen in de laatmiddeleeuwse Lage Landen.
Volgens moraliserende teksten uit de late middeleeuwen waren er voor vrouwen maar twee eerbare levenspaden: trouwen of intreden in het klooster. Toch zien we in de steden van de Lage Landen dat veel vrouwen buiten dit strakke keurslijf leefden. Zij bleven ongehuwd, soms tijdelijk en soms hun hele leven lang. In deze lezing kijken we naar de uiteenlopende manieren waarop ongehuwde vrouwen hun plek in de samenleving vonden, van dienstmeiden en ambachtsvrouwen tot begijnen en ondernemende vrouwen. Hoe keek hun omgeving naar hen? Welke kansen en beperkingen kwamen zij tegen? En welke strategieën gebruikten zij om hun leven vorm te geven? Was het verschijnsel van de ongehuwde vrouw typisch voor deze regio of niet en waarom (niet)? Door in te zoomen op concrete verhalen uit steden als Antwerpen, Brugge en Leuven ontstaat er een rijker beeld van de middeleeuwse samenleving en de vaak onderbelichte rollen die vrouwen daarin speelden.
Bio:
Dr. Chanelle Delameillieure (°1992) is hoogleraar aan de vakgroep Middeleeuwse Geschiedenis aan de KU Leuven – KULAK. Ze is gespecialiseerd in laatmiddeleeuwse gender- en familiegeschiedenis. Momenteel werkt ze op het thema gender gerelateerd geweld, huwelijksrelaties en ouder-kind relaties in de vijftiende eeuw. Ze is de auteur van Wijvenwereld. Vrouwen in de laatmiddeleeuwse stad (2019) en medeauteur van Consent. Een vergeten geschiedenis van dwang en vrije wil (2025).
Lezing 5
Zo 10 mei 2026 - Ortwin Huysmans
"De gezanten van de antichrist? Religieuze dissidentie in de middeleeuwen"
Terwijl de economie heropleefde, nieuwe steden ontstonden en het intellectuele leven bloeide, kende de Westerse Kerk in de hoge middeleeuwen (c. 1000-1300) een periode van ongeziene innovatie en vitaliteit. Nieuwe bewegingen en buitenissige uitingen van vroomheid zagen het licht. Sommigen daarvan werden omarmd door de kerkelijke overheden, anderen gemarginaliseerd, bestreden en veroordeeld. Deze lezing vergelijkt de vermeende dissidenten met de bewegingen die uiteindelijk geïntegreerd werden in de officiële Kerk. De confrontatie van bronnen toont de bijzondere ambiguïteit van het begrip 'ketterij' in de middeleeuwse christenheid.
Bio:
Dr. Ortwin Huysmans (°1991) is als onderzoeker en docent verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven), gespecialiseerd in de vroege middeleeuwen. Na zijn master in de middeleeuwse geschiedenis aan de KU Leuven en de Università degli Studi di Roma III, promoveerde hij in 2016 met een proefschrift over bisschoppen, monastieke gemeenschappen en leenheerschappij in de kerkprovincie Reims (ca. 888‑1073). De focus van zijn onderzoek ligt op thema’s als de episcopale macht, religieuze gemeenschappen en politieke netwerken in West‑Europa. Recent verscheen van hem bij Owl Press het boek “Een nieuw licht op duistere eeuwen. West-Europa in de vroege middeleeuwen.
Lezing 6
Zo 17 mei 2026 - Bart Lambert
‘De plaats waar de meeste residerende kooplieden verblijven’: vreemde handelaars in laatmiddeleeuws Brugge
“De plaats waar de meeste residerende kooplieden verblijven om handel en ruilhandel te doen” — zo omschreef de Florentijnse handelaar Francesco Balducci Pegolotti Brugge in de veertiende eeuw. Dankzij haar strategische ligging en enkele politieke ontwikkelingen groeide Brugge in de late middeleeuwen uit tot een van de belangrijkste handelsmetropolen van Europa. De stad trok handelaars aan uit alle windstreken: van de grote Italiaanse steden en het Iberisch schiereiland tot de Hanzesteden, Engeland, Schotland, Frankrijk en de rest van de Nederlanden.
Sommige kooplieden verbleven slechts tijdelijk in Brugge, anderen vestigden zich er voorgoed en lieten een tastbare erfenis na. Deze lezing werpt een blik op wie deze buitenlandse handelaars waren, wat ze deden, hoe ze zich organiseerden, en hoe ze zich integreerden in het stedelijke leven. Ook hun contacten met de Brugse bevolking komen aan bod.
Bio:
Dr. Bart Lambert (°1981) is hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Vrije Universiteit Brussel. Als specialist in de stedelijke en sociale geschiedenis van de late middeleeuwen onderzoekt hij hoe handel, migratie en ziekte het gezicht van Europese steden hebben vormgegeven. Na zijn studies aan de Universiteit Gent waar hij promoveerde met zijn proefschrift over de Italiaanse handelsnetwerken in de Bourgondische Nederlanden, bouwde hij een internationale carrière uit aan de universiteiten van York en Durham.
